Bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh: Những khó khăn trong giai đoạn triển khai

Việc triển khai chính sách Bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc đối với hộ kinh doanh theo Luật BHXH năm 2024 đang nhận được sự quan tâm của dư luận. Từ ngày 1/7/2025, nhóm đối tượng này chính thức thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra cần được tháo gỡ để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả.

1. Chủ hộ kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1/7/2025

Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) năm 2024 đã chính thức mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sang chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai. Quy định này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội cho toàn dân.

Trước đây, nhiều chủ hộ kinh doanh chỉ có thể tham gia BHXH tự nguyện. Nay với việc áp dụng BHXH bắt buộc, họ sẽ được đảm bảo quyền lợi lâu dài hơn, đặc biệt là các chế độ: hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản… Bên cạnh đó, chủ hộ còn có trách nhiệm tham gia BHXH cho người lao động thường xuyên làm việc tại cơ sở kinh doanh.

Như vậy, chính sách mới không chỉ giúp người lao động được bảo vệ quyền lợi, mà còn thúc đẩy hộ kinh doanh vận hành minh bạch, gắn kết chặt chẽ hơn với hệ thống pháp luật về lao động và BHXH.

2. Quy định về mức đóng và lợi ích khi tham gia BHXH của chủ hộ kinh doanh

2.1 Mức đóng BHXH

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, Luật Việc làm năm 2013 và Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015, hộ kinh doanh có trách nhiệm đóng cho người lao động các khoản tiền sau hàng tháng:

• Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc: bao gồm quỹ hưu trí tử tuất và quỹ ốm đau - thai sản.

• Quỹ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).

• Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT).

• Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (BH TNLĐ-BNN).

Hộ kinh doanh sẽ đóng tổng cộng với tỷ lệ 21,5% từ quỹ lương tháng của người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế theo quy định tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP.

Tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN của hộ kinh doanh từ ngày 01/7/2025 vào từng quỹ theo quy định như bảng dưới đây:

Tỷ lệ trên là mức đóng hàng tháng trên tổng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu đóng BHXH (năm 2025 là 2,34 triệu đồng) và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại điểm đóng theo quy định tại Điểm d, Khoản 1, Điều 31, Luật BHXH 2024.

Như vậy từ ngày 01/7/2025, mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh được tùy chọn trong khoảng sau đây.

• Mức đóng thấp nhất là 2.340.000 đồng/tháng

• Mức đóng cao nhất là 46.800.000 đồng/tháng

2.2 Lợi ích khi tham gia BHXH bắt buộc 

• Chủ hộ và người lao động được bảo vệ trước các rủi ro như ốm đau, tai nạn, mất khả năng lao động.

• Có chế độ hưu trí, tử tuất, đảm bảo an sinh khi về già.

• Góp phần xây dựng hệ thống BHXH quốc gia công bằng, toàn diện, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong tương lai.

• Thúc đẩy hoạt động hộ kinh doanh phát triển minh bạch, bền vững hơn.

3. Khó khăn trong việc triển khai BHXH bắt buộc với hộ kinh doanh

Quá trình áp dụng BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh gặp nhiều vướng mắc, chủ yếu xoay quanh ba vấn đề lớn:

3.1 Dữ liệu và quản lý đối tượng

Hệ thống dữ liệu giữa cơ quan thuế, cơ quan đăng ký kinh doanh và BHXH hiện chưa được đồng bộ hoàn toàn. Điều này gây khó khăn trong việc xác định chính xác đối tượng thuộc diện tham gia, nhất là các trường hợp:

• Chủ hộ đã tham gia BHXH tại nơi làm việc khác;

• Chủ hộ đã nghỉ hưu hoặc đang hưởng trợ cấp xã hội;

• Lao động thời vụ, làm việc không liên tục tại hộ kinh doanh.

Nếu không có sự kết nối dữ liệu chặt chẽ, nguy cơ trùng lặp, bỏ sót hoặc tính sai nghĩa vụ đóng BHXH là rất cao.

3.2. Quản lý lao động

Phần lớn hộ kinh doanh không có nhân sự hành chính chuyên trách. Các thủ tục như đăng ký tham gia, báo tăng giảm lao động, nộp hồ sơ giải quyết chế độ đều do chủ hộ tự thực hiện. Điều này dễ dẫn đến tình trạng chậm trễ, thiếu sót hoặc không tuân thủ đúng quy định.

3.3. Tài chính và tâm lý e ngại

Một bộ phận chủ hộ kinh doanh nhỏ lẻ cho rằng việc tham gia BHXH bắt buộc làm tăng chi phí hoạt động. Ngoài việc đóng BHXH cho bản thân, họ còn phải chi trả phần nghĩa vụ cho người lao động, trong khi doanh thu chưa ổn định. Đây là lý do khiến nhiều hộ kinh doanh có tâm lý e ngại, chần chừ khi tiếp cận chính sách mới.

4. Giải pháp đưa chính sách vào thực tiễn hiệu quả

Để BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh thực sự phát huy hiệu quả, cần triển khai đồng bộ các giải pháp:

• Hoàn thiện dữ liệu quản lý: Tăng cường liên thông dữ liệu giữa cơ quan BHXH, thuế và đăng ký kinh doanh để xác định đúng đối tượng.

• Ứng dụng công nghệ số: Đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến, phần mềm kê khai điện tử để giúp chủ hộ dễ dàng đăng ký và quản lý lao động tham gia BHXH.

• Tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Đa dạng hình thức truyền thông, giải thích rõ quyền lợi lâu dài của BHXH để xóa bỏ tâm lý coi đây là gánh nặng.

• Hỗ trợ hộ kinh doanh nhỏ: Xem xét cơ chế hỗ trợ tài chính hoặc giảm trừ chi phí hợp lý trong thời gian đầu, giúp hộ kinh doanh thích ứng với chính sách.

Tóm lại, việc mở rộng BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh từ ngày 1/7/2025 là bước tiến quan trọng trong lộ trình bao phủ an sinh xã hội toàn dân. Dù còn những khó khăn trong giai đoạn đầu, nhưng với sự phối hợp của các cơ quan chức năng và sự đồng thuận từ người dân, chính sách này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho một hệ thống BHXH công bằng, hiệu quả và bền vững.

Sản phẩm EBH là giải pháp phần mềm kê khai bảo hiểm xã hội chuyên nghiệp của Công ty Phát triển Công nghệ Thái Sơn. Phần mềm eBH giúp hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các giao dịch BHXH điện tử với BHXH Việt Nam trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn. Quý khách hàng có nhu cầu tìm hiểu thêm về EBH - Thái Sơn vui lòng liên hệ Tổng đài HTKH 24/7 miễn phí 1900 4767 - 1900 4768 hoặc truy cập website https://ebh.vn/ để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.

Nguyệt Nga

Các tin tức liên quan:

• Đối tượng và mức đóng BHXH bắt buộc từ ngày 01/7/2025